Củ sâm Ngọc Linh: Bí quyết nhận biết sâm thật và cách dùng hiệu quả nhất

Vì sao củ sâm Ngọc Linh được xem là phần “quý nhất”?

Củ sâm Ngọc Linh là phần rễ chính của cây sâm, lớn lên rất chậm trong môi trường ẩm mát và đất rừng nhiều mùn. Đây là bộ phận tích lũy dưỡng chất nhiều nhất trong suốt quá trình sinh trưởng kéo dài từ 6 năm trở lên. Vì vậy, củ sâm được xem là phần quý nhất của toàn cây.

Người Xê Đăng ở vùng núi Ngọc Linh đã biết dùng củ sâm từ rất sớm. Họ thường thái lát củ sâm để nấu nước uống, giúp hồi phục sức khỏe sau ốm, giải độc hoặc cầm máu. Với họ, củ sâm là loại thuốc quý, chỉ dùng trong trường hợp đặc biệt.

Mỗi củ sâm đều có hình dáng khác nhau, không củ nào giống củ nào. Nhìn bên ngoài, củ có màu nâu sẫm, vỏ xù xì, có nhiều đốt như mắt tre. Quanh thân củ mọc nhiều rễ con, dài ngắn không đều, tạo nên hình dáng tự nhiên rất khó làm giả. Chính những đặc điểm này giúp phân biệt củ sâm Ngọc Linh thật với các loại sâm khác.

Đặc điểm nhận biết củ sâm Ngọc Linh thật

Củ sâm Ngọc Linh thật thường có lớp vỏ màu nâu nhạt, bề mặt không quá bóng, đôi khi còn dính đất rừng. Hình dáng củ thuôn dài, hơi cong, có các nốt sần giống đốt tre.

Khi cắt ngang củ, phần ruột có màu trắng ngà, sớ mịn và có các vòng tròn rõ ràng theo năm tuổi. Mùi sâm thật dịu nhẹ, thoang thoảng, không hăng nồng. Khi nếm thử, vị đắng nhẹ ban đầu, sau đó chuyển sang ngọt mát nơi cổ họng.

Rễ phụ mọc không đều, phân bố tự nhiên quanh củ. Nếu rễ mọc một cách đối xứng, hoặc thẳng đều bất thường thì cần cẩn thận vì có thể là sâm trồng công nghiệp hoặc sâm giả.

Bảo quản củ sâm Ngọc Linh đúng cách

Củ sâm Ngọc Linh tươi rất dễ hỏng nếu bảo quản không đúng. Sau khi mua về, nếu chưa dùng ngay, bạn nên làm sạch sơ bằng khăn ẩm để loại bỏ đất. Không nên rửa bằng nước nếu không dùng liền, vì sâm dễ bị úng hoặc mốc khi còn ẩm.

Sau đó, bọc củ sâm trong giấy sạch hoặc khăn giấy khô, cho vào túi kín (tốt nhất là túi zip hoặc hộp nhựa có nắp đậy) rồi để vào ngăn mát tủ lạnh. Nhiệt độ bảo quản lý tưởng là từ 4 - 8°C. Ở điều kiện này, củ sâm có thể giữ tươi từ 1 đến 2 tuần.

Nếu muốn bảo quản lâu hơn, bạn có thể thái lát mỏng sâm tươi rồi ngâm mật ong, sấy khô hoặc cấp đông. Tuy nhiên, việc sấy hoặc cấp đông cần làm đúng kỹ thuật để không làm mất dưỡng chất.

Tuyệt đối không để củ sâm ngoài không khí trong thời gian dài. Khi tiếp xúc với nhiệt và độ ẩm cao, sâm rất dễ mốc, mềm nhũn hoặc thâm đen, làm giảm chất lượng và không còn an toàn để sử dụng.

Tác dụng của củ sâm Ngọc Linh đối với sức khỏe

Nâng cao thể trạng, tăng sức đề kháng

Củ sâm Ngọc Linh giúp cơ thể khỏe hơn mỗi ngày. Dùng đều đặn sẽ cải thiện thể lực, giúp người hay mệt mỏi hoặc mới ốm dậy nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

Điều hòa hoạt động tim mạch

Một số hoạt chất đặc biệt trong củ sâm giúp ổn định huyết áp, tăng cường tuần hoàn và hỗ trợ giảm nguy cơ rối loạn tim mạch nếu dùng đúng cách.

Tăng cường chức năng sinh lý

Sâm Ngọc Linh được xem là trợ thủ đắc lực cho nam giới và phụ nữ tuổi trung niên. Dược chất trong củ sâm giúp điều hòa nội tiết, tăng ham muốn và cải thiện sinh lý tự nhiên.

Chống trầm cảm, cải thiện trí nhớ

Sâm giúp giảm căng thẳng, ổn định tâm lý và hỗ trợ tăng khả năng ghi nhớ. Phù hợp cho người làm việc trí óc, dễ stress hoặc mất ngủ kéo dài.

Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư

Hoạt chất quý có trong củ sâm như MR2 được cho là có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào lạ. Sâm không thay thế thuốc điều trị, nhưng có thể hỗ trợ tốt cho người đang điều trị ung thư.

Cách dùng củ sâm Ngọc Linh hiệu quả

Dùng tươi (nhai trực tiếp)

Rửa sạch củ sâm, thái lát mỏng và nhai sống từng lát. Cách này giữ nguyên mùi thơm và dược chất có trong sâm. Phù hợp cho người cần tăng sức đề kháng hoặc hồi phục nhanh sau mệt mỏi.

Ngâm mật ong

Thái mỏng khoảng 20g củ sâm, cho vào lọ thủy tinh cùng 500ml mật ong nguyên chất. Đậy kín và bảo quản nơi thoáng mát. Sau 3-6 tháng, sâm bắt đầu ngấm. Mỗi ngày dùng 1 thìa cà phê pha với nước ấm, nên uống vào buổi sáng lúc bụng đói.

Hãm trà uống hàng ngày

Dùng 2 - 3 lát sâm khô hoặc tươi, cho vào ấm nước nóng khoảng 250ml. Hãm trong 15 - 20 phút, có thể dùng uống 2 - 3 lần trong ngày. Cách này nhẹ nhàng, dễ dùng, phù hợp với người lớn tuổi.

Những nhầm lẫn thường gặp khi chọn mua củ sâm Ngọc Linh

Củ sâm càng to càng tốt?

Nhiều người cho rằng củ càng to thì càng giá trị. Thực tế, điều này không hoàn toàn đúng. Củ sâm Ngọc Linh phát triển tự nhiên thường có kích thước vừa phải, vỏ dày, ruột chắc và nặng tay. Những củ sần sùi, nhiều đốt, không cân đối lại thường có giá trị cao hơn.

Củ sâm bóng, mịn là sâm thật?

Không ít người bị đánh lừa bởi vẻ ngoài. Sâm bóng mịn, nhìn như "tẩy trắng" có thể là sâm Trung Quốc hoặc đã qua xử lý hóa chất. Vỏ củ sâm Ngọc Linh thật thường sần nhẹ, có màu nâu ngả vàng, và đôi khi còn dính đất rừng. Sự thô ráp, tự nhiên lại là một dấu hiệu để nhận diện sâm chuẩn.

Rễ ngoằn ngoèo chứng tỏ là sâm rừng?

Nhiều người cho rằng củ sâm có nhiều rễ ngoằn ngoèo là sâm rừng. Tuy nhiên, hình dạng rễ còn phụ thuộc vào loại đất, độ ẩm và cách trồng. Cả sâm rừng lẫn sâm trồng đều có thể có rễ dài nếu gặp điều kiện phù hợp. Do đó, không thể dùng đặc điểm rễ để xác định sâm có phải mọc hoang hay không.

Củ mềm, thâm, chảy nước vẫn dùng được?

Đây là quan điểm sai lầm nguy hiểm. Củ sâm khi bị mềm, nhũn hoặc thâm đen thường là do bảo quản không đúng cách. Nếu để ngoài không khí hoặc nơi ẩm nóng quá lâu, sâm rất dễ bị hỏng. Bạn cần kiểm tra kỹ mùi, màu và kết cấu. Nếu có mùi lạ, nhớt hoặc vị khác thường tuyệt đối không nên sử dụng để tránh ảnh hưởng sức khỏe.

Mua ở đâu cũng là sâm Ngọc Linh thật?

Trên thị trường hiện nay có nhiều loại sâm đội lốt sâm Ngọc Linh: từ sâm Trung Quốc, tam thất hoang cho đến sâm Hàn Quốc non tuổi. Hình dáng có thể giống, nhưng giá trị hoàn toàn khác biệt. Người mua cần chọn nơi bán có giấy kiểm định, vùng trồng rõ ràng và có thể truy xuất nguồn gốc. Sâm thật thường có tem bảo đảm, mã QR hoặc giấy phân tích thành phần hoạt chất.