Sâm Ngọc Linh có mấy loại? Cách chọn đúng loại - đúng giá - đúng nhu cầu

Sâm Ngọc Linh có mấy loại?

Khi nhắc đến sâm Ngọc Linh, nhiều người tưởng rằng chỉ có một loại duy nhất – nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Câu hỏi “sâm Ngọc Linh có mấy loại?” không thể trả lời bằng một con số cụ thể, bởi loại sâm này được phân chia theo nhiều cách khác nhau, tùy vào tiêu chí đánh giá và mục đích sử dụng.

Có người phân loại sâm theo nguồn gốc hình thành - như sâm mọc tự nhiên và sâm được con người gieo trồng. Có người lại dựa vào yếu tố địa lý, chia sâm theo nơi sinh trưởng: Quảng Nam hay Kon Tum. Một số khác dựa trên tuổi đời cây sâm để phân biệt sâm trưởng thành hay chưa. Trong khi đó, trên thị trường hiện nay, các chế phẩm từ sâm như trà, mật ong, rượu, thạch… cũng được coi là các “loại” sâm khác nhau phục vụ từng nhu cầu.

Chính vì vậy, để hiểu rõ sâm Ngọc Linh có mấy loại, người tiêu dùng cần nhìn nhận theo từng góc phân tích cụ thể. Mỗi cách phân loại không mâu thuẫn với nhau, mà bổ sung cho nhau để phản ánh đầy đủ đặc điểm, giá trị và ứng dụng thực tế của loại dược liệu quý này. Việc nắm rõ sâm Ngọc Linh có mấy loại không chỉ giúp chọn đúng, mà còn hiểu sâu hơn giá trị thật của từng dòng sản phẩm. Các phần sau của bài viết sẽ giúp bạn làm rõ từng tiêu chí, từ đó hiểu đúng và chọn đúng loại sâm phù hợp nhất.

Phân loại theo nguồn gốc: Sâm trồng và sâm tự nhiên

Một trong những cách phổ biến nhất để xác định sâm Ngọc Linh có mấy loại là phân chia theo nguồn gốc hình thành bao gồm sâm trồng và sâm tự nhiên. Đây là cách phân loại dễ hiểu nhất và cũng thường được người tiêu dùng quan tâm nhiều nhất.

Sâm Ngọc Linh tự nhiên

Là loại sâm mọc hoàn toàn trong môi trường tự nhiên, không có sự tác động chăm sóc của con người. Sâm này thường sinh trưởng dưới tán rừng già, tại vùng cao hiểm trở của núi Ngọc Linh.

Đặc điểm:

• Rất hiếm, gần như tuyệt chủng ngoài tự nhiên.

• Củ sâm có hình dáng không đều, nhiều vết sần sùi.

• Thường chỉ có trong các bộ sưu tập hoặc các thương vụ giao dịch đặc biệt.

Sâm Ngọc Linh trồng

Là sâm được gieo trồng bởi con người trong điều kiện gần giống tự nhiên. Vùng trồng thường ở độ cao từ 1.500m trở lên, dưới tán rừng già, khí hậu mát và ẩm quanh năm.

Ưu điểm:

• Nguồn cung ổn định hơn.

• Dễ kiểm soát chất lượng, có thể truy xuất nguồn gốc.

• Nếu trồng đúng kỹ thuật và đủ năm tuổi, chất lượng tiệm cận sâm tự nhiên.

Phân loại theo giống gen

Nếu xét theo yếu tố sinh học và cấu trúc gen, sâm Ngọc Linh (tên khoa học Panax vietnamensis) chỉ có một loài duy nhất. Đây là loài sâm đặc hữu của Việt Nam, không có biến thể hay giống lai nào chính thống.

Tuy nhiên, trên thị trường vẫn có nhiều sản phẩm được gắn mác "sâm Ngọc Linh", nhưng thực chất là tam thất hoang, sâm Hàn Quốc, hoặc các loại sâm lai có hình dáng gần giống. Những loại này không có cấu trúc gen giống sâm Ngọc Linh thật và dược tính hoàn toàn khác biệt.

Do đó, yếu tố gen là căn cứ quan trọng để xác định đâu là sâm Ngọc Linh thật sự.

Phân loại theo vùng sinh trưởng

Sâm Ngọc Linh chỉ sinh trưởng tốt tại khu vực núi Ngọc Linh. Tuy nhiên, vùng núi này trải dài qua hai tỉnh: Quảng Nam và Kon Tum. Vì vậy, có thể chia sâm thành hai nhóm theo vùng địa lý:

Sâm Ngọc Linh Quảng Nam

Trồng chủ yếu tại huyện Nam Trà My, nơi được xem là “thủ phủ” của sâm Ngọc Linh. Khu vực này có độ cao phù hợp (1.500 - 2.400m), khí hậu lạnh, đất nhiều mùn, độ ẩm cao - rất lý tưởng cho sự phát triển của sâm.

Sâm Ngọc Linh Kon Tum

Trồng tại huyện Tu Mơ Rông và một phần huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum. Điều kiện địa hình và khí hậu tương đương với vùng Nam Trà My, cũng cho ra sâm chất lượng cao nếu tuân thủ đúng kỹ thuật.

Cả hai vùng đều nằm trong vùng sinh trưởng tự nhiên của loài Panax vietnamensis, nên cùng là sâm Ngọc Linh thật nếu được trồng đúng giống và đúng điều kiện.

Phân loại theo độ tuổi

Một yếu tố khác cũng góp phần định hình rõ sâm Ngọc Linh có mấy loại, chính là độ tuổi sinh trưởng - yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và giá trị. Dựa vào thời gian sinh trưởng, sâm Ngọc Linh được chia làm hai loại chính:

Sâm Ngọc Linh chưa trưởng thành (dưới 6 năm tuổi)

• Củ còn nhỏ, dược chất chưa tích tụ đầy đủ.

• Giá thành rẻ hơn, thường thì đây là các cây sâm sâu bệnh hoặc hư hại mới được khai thác vào độ tuổi này.

• Chưa phù hợp để ngâm rượu hoặc làm thuốc bổ chuyên sâu.

Sâm Ngọc Linh trưởng thành (từ 6 năm tuổi trở lên)

• Củ to hơn, chắc, nhiều nhánh, hàm lượng saponin cao.

• Được sử dụng để chiết xuất, ngâm mật ong, ngâm rượu hoặc dùng trực tiếp.

• Giá trị cao, phù hợp cho người có nhu cầu bồi bổ hoặc hỗ trợ điều trị bệnh.

Lưu ý: Sâm càng lớn tuổi thì giá càng cao. Tuy nhiên, không phải cứ củ to là sâm già cần dựa vào giấy kiểm định năm tuổi để đánh giá chính xác.

Phân loại theo dạng sản phẩm

Từ sâm tươi ban đầu, các nhà sản xuất đã tạo ra nhiều chế phẩm khác nhau để dễ sử dụng và bảo quản:

Sâm Ngọc Linh tươi

• Là củ sâm vừa thu hoạch, còn nguyên hình dạng.

• Phù hợp để nhai trực tiếp, hãm trà hoặc ngâm.

• Thời hạn bảo quản ngắn, cần giữ lạnh.

Sâm Ngọc Linh ngâm mật ong

• Lát sâm được ngâm với mật ong nguyên chất trong thời gian dài.

• Vị dễ uống, tiện lợi cho người bận rộn.

• Dùng mỗi ngày giúp tăng đề kháng, chống mệt mỏi.

Sâm Ngọc Linh ngâm rượu

• Dành cho người quen dùng rượu thuốc.

• Củ hoặc lát sâm được ngâm trong rượu gạo truyền thống.

• Thường dùng để bồi bổ thể lực, tăng sinh lực, lưu thông máu.

Trà sâm Ngọc Linh (thường là phần lá)

• Dùng phần lá sâm để hãm nước uống như trà.

• Nhẹ nhàng, dễ dùng mỗi ngày như một thói quen dưỡng sinh.

Các chế phẩm khác

Ngoài các dạng phổ biến trên, sâm Ngọc Linh còn được chế biến thành:

• Thạch sâm: dùng như biên pháp bổ sung năng lượng tức thì, dễ ăn, mát.

• Nước sâm tăng lực: giải khát, bổ sung năng lượng.

• Kẹo sâm, bánh sâm: tiện lợi, dùng khi đi làm hoặc di chuyển.

Có thể thấy, để trả lời đầy đủ cho câu hỏi sâm Ngọc Linh có mấy loại, cần xét đến nhiều yếu tố như nguồn gốc, vùng trồng, độ tuổi hay dạng chế phẩm.

Tùy theo cách chia, bạn có thể thấy:

• 2 loại theo nguồn gốc: trồng và tự nhiên.

• 2 loại theo vùng sinh trưởng: Quảng Nam và Kon Tum.

• 2 nhóm theo độ tuổi: dưới 6 năm và từ 6 năm trở lên.

• 5 nhóm theo chế phẩm: tươi, mật ong, rượu, trà, sản phẩm khác.

Biết rõ các loại sâm Ngọc Linh giúp bạn tránh mua nhầm hàng giả, chọn đúng sản phẩm, và hiểu giá trị thật của từng loại trước khi sử dụng.